Trong kỷ nguyên số hóa, thương mại điện tử (TMĐT) đã trỗi dậy mạnh mẽ, trở thành một "miền đất hứa" kinh doanh với doanh thu tỷ đô. Tuy nhiên, sự phát triển bùng nổ này đang song hành với một "điểm mù" thuế vụ khổng lồ, đe dọa nguồn thu ngân sách quốc gia. Đáng chú ý, theo các thống kê gần đây, hơn 300.000 gian hàng trên các nền tảng TMĐT hàng đầu như Shopee, Lazada, Tiki, Sendo, Grab vẫn chưa xác định được danh tính chủ sở hữu, dẫn đến tình trạng thất thu thuế ước tính lên đến 70.000 tỷ đồng – một con số tương đương với nguồn lực đầu tư cho hàng loạt công trình phúc lợi xã hội thiết yếu.
"Vực Thẳm" Thu Ngân Sách 70.000 Tỷ Đồng Từ "Chợ Ảo": Ai Đang "Vô Hình" Sau Hàng Trăm Ngàn Gian Hàng TMĐT Vô Danh?Báo cáo mới nhất từ Bộ Tài chính phác họa bức tranh "chợ ảo" TMĐT với những gam màu tương phản. Một mặt, thị trường TMĐT Việt Nam đang trên đà tăng trưởng vượt bậc, quy mô thị trường đã nhảy vọt từ 16,4 tỷ USD năm 2022 lên 25 tỷ USD vào năm 2024. Ngành thuế cũng ghi nhận những kết quả thu ngân sách đáng khích lệ, đạt 116.000 tỷ đồng trong năm vừa qua, minh chứng cho tiềm năng kinh tế to lớn của lĩnh vực này.
Mặt khác, đằng sau sự phồn thịnh đó là một "vùng khuất" rộng lớn về quản lý thuế. Trong số hàng trăm ngàn cá nhân và hộ kinh doanh hoạt động trên hơn 400 sàn TMĐT, có tới 300.000 gian hàng vẫn tồn tại dưới dạng "vô danh", thông tin về người bán hàng còn bỏ ngỏ. Những "gian hàng ẩn số" này, theo ước tính, đã tạo ra doanh thu lên đến 70.000 tỷ đồng, nhưng nghĩa vụ đóng góp thuế lại chưa tương xứng với quy mô, chỉ đạt khoảng 2.500 tỷ đồng trong năm 2023.
Đáng quan ngại hơn, tỷ lệ thu thuế trên tổng quy mô thị trường TMĐT đang có chiều hướng suy giảm, từ mức 20,1% năm 2022 xuống còn 17,4% năm 2024. Điều này cho thấy, "lỗ hổng" thuế không chỉ xuất phát từ số lượng "gian hàng vô danh" khổng lồ, mà còn phản ánh tình trạng kê khai doanh thu và nộp thuế chưa đầy đủ, có dấu hiệu "né tránh" thuế từ nhiều chủ thể kinh doanh trực tuyến.
"Vùng xám" thuế không chỉ giới hạn trong phạm vi các sàn TMĐT bán lẻ truyền thống, mà còn lan rộng sang các nền tảng dịch vụ trực tuyến khác như dịch vụ lưu trú (Booking, Agoda, Airbnb), nền tảng nội dung số (Netflix, Spotify, Youtube, Facebook) và đặc biệt là sự phát triển mạnh mẽ của lực lượng KOLs (Key Opinion Leaders) – những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội. Những "ngôi sao" livestream bán hàng với doanh thu "khủng" lên đến hàng chục, thậm chí hàng trăm tỷ đồng mỗi năm, cũng cần được đưa vào diện quản lý thuế một cách chặt chẽ và minh bạch.
Để "khóa chặt" "vực thẳm" thất thu thuế khổng lồ này, Bộ Tài chính đã đề xuất một giải pháp được đánh giá là "quyết liệt": chuyển giao trách nhiệm thu thuế trực tiếp cho các sàn TMĐT. Theo đề xuất này, các sàn TMĐT sẽ phải thực hiện khấu trừ thuế và nộp thuế thay cho các hộ kinh doanh, cá nhân bán hàng trên nền tảng của mình, bao gồm cả người cư trú và không cư trú tại Việt Nam.
Mô hình này không phải là một ý tưởng mới, mà đã được triển khai thành công tại nhiều quốc gia có nền kinh tế số phát triển như Anh, Mỹ, Australia, Đức, Trung Quốc. Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cũng đưa ra khuyến nghị các quốc gia nên quy định các nền tảng số phải có trách nhiệm pháp lý trong việc xác định và nộp thuế cho cơ quan thuế.
Việc "điểm danh" và quản lý thuế hiệu quả đối với các "gian hàng vô danh" trên sàn TMĐT không chỉ là bài toán cấp bách về thu ngân sách, mà còn là vấn đề cốt lõi về sự công bằng trong môi trường kinh doanh, tạo lập một sân chơi cạnh tranh lành mạnh cho tất cả các thành phần kinh tế. Liệu giải pháp "mạnh tay" của Bộ Tài chính có đủ sức "bịt kín" "lỗ hổng" 70.000 tỷ đồng? Và liệu các "ông lớn" TMĐT sẽ có những phản ứng như thế nào trước "trọng trách" mới này? Câu trả lời vẫn còn ở phía trước. Tuy nhiên, một điều chắc chắn là, "cuộc chiến" chống thất thu thuế trên "chợ ảo" TMĐT đã chính thức được khởi động, đòi hỏi sự chung tay và nỗ lực từ tất cả các bên liên quan để tìm ra giải pháp tối ưu.
