Thương mại điện tử Việt Nam đang bùng nổ với tốc độ chóng mặt, mang lại cơ hội kinh doanh khổng lồ. Tuy nhiên, đằng sau "ánh hào quang" tăng trưởng ấy là một "vết đen" nhức nhối: tình trạng thất thu thuế nghiêm trọng do hàng trăm nghìn gian hàng "ẩn danh" trên các sàn giao dịch trực tuyến. Con số thống kê mới nhất khiến nhiều người không khỏi giật mình: có tới 300.000 gian hàng trên các sàn lớn như Shopee, Lazada, Tiki, Sendo, Grab... chưa thể xác định được chủ nhân, kéo theo đó là khoản doanh thu khổng lồ 70.000 tỷ đồng "vô chủ" và ngân sách nhà nước "bốc hơi" hàng nghìn tỷ đồng tiền thuế.
"Lỗ hổng" thuế thương mại điện tử"Vùng tối" 70.000 tỷ đồng: Ai đang "né" thuế?
Theo báo cáo từ Bộ Tài chính, dựa trên dữ liệu từ các sàn thương mại điện tử, hiện có khoảng 300.000 cá nhân đang hoạt động kinh doanh trên hơn 400 sàn giao dịch. Tuy nhiên, đây chỉ là "phần nổi của tảng băng chìm". Một lượng lớn các gian hàng khác, ước tính lên tới 300.000 gian, vẫn đang "ẩn mình" trong "vùng tối" của thương mại điện tử, không thể xác định được danh tính người bán. Doanh thu từ nhóm "gian hàng ma" này ước tính lên tới 70.000 tỷ đồng, một con số khổng lồ cho thấy quy mô của vấn đề trốn thuế trong lĩnh vực này.
Thị trường thương mại điện tử Việt Nam đã tăng trưởng nhảy vọt từ 16,4 tỷ USD năm 2022 lên 25 tỷ USD năm 2024. Tuy nhiên, số thuế thu được từ lĩnh vực này, dù đã tăng lên mức kỷ lục 116.000 tỷ đồng trong năm ngoái, vẫn chỉ chiếm một phần nhỏ so với quy mô thị trường. Đáng lo ngại hơn, tỷ lệ thuế thu được trên doanh thu thị trường đang có xu hướng giảm, từ 20,1% năm 2022 xuống còn 17,4% năm 2024. Điều này cho thấy, tình trạng trốn thuế, né thuế trong thương mại điện tử đang ngày càng trở nên nghiêm trọng.
Không chỉ "trốn" thuế, còn "né" trách nhiệm?
Vấn đề không chỉ dừng lại ở việc thất thu thuế. Việc tồn tại một lượng lớn gian hàng "vô chủ" còn gây ra nhiều hệ lụy khác. Người tiêu dùng mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ, khiếu nại không biết "gõ cửa" vào đâu. Các cơ quan quản lý thị trường gặp khó khăn trong việc kiểm soát chất lượng hàng hóa, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và đảm bảo môi trường kinh doanh lành mạnh.
Bộ Tài chính chỉ ra rằng, tình trạng thất thu thuế không chỉ xảy ra ở các sàn thương mại điện tử bán lẻ thông thường mà còn phổ biến ở nhiều loại hình nền tảng khác, như các nền tảng đặt phòng trực tuyến (Booking, Agoda, Airbnb...), nền tảng nội dung số (Netflix, Spotify, YouTube, Facebook...), và đặc biệt là các "siêu sao bán hàng online" - KOLs (Key Opinion Leaders) với doanh thu "khủng" hàng chục, thậm chí hàng trăm tỷ đồng.
Giải pháp "mạnh tay": Sàn TMĐT phải "khấu trừ thuế tận gốc"?
Để "bịt lỗ hổng" thuế và chấn chỉnh tình trạng gian lận, trốn thuế trong thương mại điện tử, Bộ Tài chính đã đề xuất một giải pháp được đánh giá là "mạnh tay" và quyết liệt: quy định các tổ chức quản lý nền tảng thương mại điện tử, nền tảng số phải có trách nhiệm khấu trừ và nộp thuế thay cho các hộ, cá nhân bán hàng trên sàn.
Theo đề xuất này, các sàn thương mại điện tử sẽ trở thành "cánh tay nối dài" của cơ quan thuế, thực hiện việc kê khai, nộp thuế thay cho người bán hàng, bao gồm cả đối tượng cư trú và không cư trú tại Việt Nam. Bộ Tài chính kỳ vọng, giải pháp này sẽ giúp "tăng thu ngân sách một cách đáng kể", đặc biệt là từ những đối tượng "gian hàng ma" hiện đang nằm ngoài tầm kiểm soát của cơ quan thuế.
"Điểm tựa" từ kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị của OECD
Bộ Tài chính cho biết, giải pháp này không phải là "phát kiến" mới mà đã được nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng thành công, như Anh, Mỹ, Australia, Đức, Trung Quốc... Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cũng đã đưa ra khuyến nghị các nước nên quy định các nền tảng kỹ thuật số có trách nhiệm "đầy đủ, duy nhất" trong việc xác định số thuế phải nộp, thu hộ và nộp thuế cho cơ quan thuế.
Việc áp dụng giải pháp này tại Việt Nam được kỳ vọng sẽ tạo ra một bước ngoặt lớn trong công tác quản lý thuế thương mại điện tử, giúp "lấp đầy" những "lỗ hổng" đang gây thất thu ngân sách, đồng thời tạo ra một môi trường kinh doanh trực tuyến minh bạch, công bằng và bền vững hơn. Tuy nhiên, việc triển khai giải pháp này chắc chắn sẽ đặt ra nhiều thách thức về mặt kỹ thuật, pháp lý và sự phối hợp giữa các bên liên quan. Liệu Việt Nam có thể "đi tắt đón đầu", áp dụng thành công mô hình quản lý thuế tiên tiến này, hay sẽ tiếp tục "loay hoay" với bài toán thất thu thuế thương mại điện tử ngày càng phức tạp? Câu trả lời vẫn còn ở phía trước.
